Вести

Dosta je rasprostranjeno mišljenje da su pomesne (autokefalne) pravoslavne crkve nacionalne, tj. da u pravoslavlju postoji poistovećenje vere i nacije. Za druge crkve (rimokatoličku i protestantske crkve i druge verske zajednice) smatra se da su internacionalne.

Kod nas mnogi crkvu doživljavaju kao jednu od nacionalnih institucija čiji je cilj da čuva nacionalna obeležja, običaje, jezik, folklor, kulturu, i državni „teritorijalni integritet i suverenitet“.

Posmatrano istorijski, Pravoslavna crkva je zaista formirala nacionalni identitet istočnohrišćanskih naroda. Isti je slučaj i sa latinskom crkvom kada su u pitanju zapadnoevropski narodi. Sve do novijeg vremena hrišćanstvo je prožimalo i nadahnjivalo sve pore narodnog i društvenog života: kulturu, umetnost, politiku, ekonomiju, literaturu, javni moral.

U periodima ropstva crkva je i imala i političku vlast jer civilna nije postojala (nije ni mogla da postoji). To ima za posledicu da se danas Grk, Rumun, Bugarin, Rus, Srbin oseća pravoslavnim „po rođenju“ (Hrvat kao rimokatolik), iako je vera uvek čin slobodnog izbora.

Hrišćanski pojam nacije suštinski se razlikuje od savremenih sekularnih predstava. Hrišćanske nacije bile su otvorene i u vertikali i u horizontali. Cilj nacije je bio da služi Bogu i ostvaruje volju Božju na zemlji. Crkva je nacije preobražavala, hristijanizovala i usmeravala prema nadnacionalnim ciljevima i vrednostima. Isti je slučaj bio i sa hrišćanskim nacijama na Zapadu.

Moderne sekularizovane nacije postaju mit, totem, božanstvo, „mistični temelj autoriteta svake vlasti“. Nacionalna volja je izvor prava i politike. Moderne nacije nastoje da „emancipuju“ sveukupni život društva od uticaja crkve, jer je ona sama pseudocrkva. Boga i crkvu potčinjavaju nacionalnom egoizmu uključujući ih u kodove sopstvene mesijanske nacionalne ideologije. Stapanje vere sa takvim pojmom nacije je jeres poznata kao etnofiletizam (religiozni nacionalizam).

„Crkva je vaseljenska, saborna, bogočovečanska, večna, zato je hula, neoprostiva hula na Hrista i Duha Svatoga, činiti od nje nacionalnu instituciju, sužavati je do sitnih, prolaznih, vremenih nacionalnih ciljeva i metoda… Vreme je, dvanaesti je čas da pojedini naši crkveni predstavnici prestanu biti isključivo sluge nacionalizma i politike, svejedno koje i čije, i postanu prvosveštenici i sveštenici jedne, svete, saborne i apostolske crkve“, kaže Justin Popović.

U crkvi nema Jevrejina i Grka, roba i slobodnjaka, muškog i ženskog, već su svi jedno u Hristu (Gal. 3,28). On je „sve u svemu“ (Kol. 3,11).

U istorijsko-sociološkoj pa i teološkoj literaturi može se pročitati da je Pravoslavna crkva „nacionalna“, „anacionalna“, „vaseljenska“ (internacionalna), „nadnacionalna“ i sl. Sve ove tvrdnje mogu biti delimično tačne. Crkva nije apstraktna zajednica. Ona se uvek projavljuje u konkretnom narodu, vremenu i prostoru. Od samog početka jevanđelje je saopštavala u kategorijama lokalne kulture i jezika. Istovremeno je naciju otvarala, oslobađala nacionalnog egoizma i samodovoljnosti, „terala je da izađe iz sebe“ i da se saživljava sa drugim.

Crkva ne negira nacionalne entitete, ali odriče svaki oblik subordinacije među nacijama, moralnu ili aksiološku superiornost. Po nacionalnom sastavu svojih vernika jedna lokalna ili autokefalna pravoslavna crkva je višenacionalna (ako na tom prostoru žive pripadnici različitih nacija), a može biti i jednonacionalna (ako je taj prostor nacionalno homogen).

Teorijski može biti i anacionalna ukoliko vernici ne žele da se nacionalno identifikuju. Crkva, dakle, ne negira niti apsolutizuje nacionalno već izgrađuje jedinstvo u različitosti („pomirenu različitost“) mnogih nacija. Crkva je sama „novi Izrailj“, „narod Božji“, „novo društvo“ sastavljeno od pripadnika različitih istorijskih naroda.

Svaka nacija ima pravo i mogućnost da uđe u crkvu s mogućnošću da u njoj sačuva svoj nacionalni identitet, ali nijedna nema pravo da ima „svoju“ ekskluzivnu „nacionalnu crkvu“, koja bi „nacionalizovala Hrista“, učvršćivala nacionalni egoizam i obogotvoravala samu naciju.

Ne minimizirajući crkvenodoktrinarne uzroke, nacionalni sukobi unutar crkve tokom istorije su prouzrokovali nesagledive tragične posledice.

Sukob između Grka i Latina završio se tragičnim raskolom 1054. g. koji do danas traje, kao i sukob između latinskog (romanskog) i germanskog sveta u šesnaestom veku.

Kada se u kolokvijalnom govoru kaže „grčka“, „ruska“, „bugarska“, „makedonska“ crkva, ne znači da su to posebne i nezavisne i samodovoljne crkve. Nijedna lokalna crkva ne može biti nezavisna od drugih. Jedna vera, jedna crkva Hristova aktuelizuje se u različitim narodima i državama i uvek je to jedna jedinstvena crkva Hristova.

Zato bi bilo pravilnije govoriti o Pravoslavnoj crkvi u Srbiji, Rusiji, Crnoj Gori, Evropi, Aziji, Africi… Autokefalnost pomesnih pravoslavnih crkava ne treba poistovećivati sa idejom državnog suvereniteta 19. veka, što danas neki čine.

Crkva se obraća uvek konkretnim ljudima, a ne bezličnim entitetima. Crkva nije arheološka ustanova ili muzej koja čuva preživele nacionalne tradicije. Misija crkve ne može da se funkcionalizuje za ciljeve sekularnog nacionalizma i internacionalizma.

Radovan Bigović, [objavljeno: 24.10.2007.] POLITIKA

Politikini Komentari

________________________________

Prenosimo izvod iz jednog dela knjige Veljka Đ.Đurića: Josif (Cvijovic), mitropolit skopljanski, i Alojzije Stepinac, nadbiskup zagrebacki, prvosveštenici Srpske pravoslavne i Rimokatolicke Crkve i prekrštavanje 1941-1945. godine

urednik novinar.de

…………………..

1. Vojno-upravna teritorija Srbija, NDH, Milan Nedić i Ante Pavelić Kraljevina Jugoslavija kapitulirala je posle kratkotrajnog Aprilskog rata. Pobednici su je rasparčali. Na jednome delu njene teritorije proglašena je NDH. Istovremeno, Nemci nisu obnovili Srbiju nego su u njoj proglasili svoju vojnookupacionu vlast. Nemačka uprava u Srbiji uspostavljala se u tri etape.

U prvoj etapi zavedena je vojno-okupaciona uprava, u drugoj je stvoren civilni komesarijat ( Savet komesara), dok je u trećoj uspostavljena Civilna vlada Srbije pod predsedništvom generala M. Nedića.

On, ipak, nije bio isto što i A. Pavelić, niti je Srbija bila što i NDH. Hrvatska je bila međunarodno priznata država, a Srbija okupaciona zona sa vojnom upravom: okružena neprijateljima, plaćala je kontribucije te bila pod udarom retko viđene represije. Pored svih teškoća, ta Srbija morala je i da primi proterane Srbe i Slovence, među njima i rimokatoličke sveštenike. Neki od njih dobili su razne poslove, osim ostalog, postavljeni su i za veroučitelje u školama.

Nezavisna Država Hrvatska je imala jedan problem koji je trebala da reši – srpski nacionalni problem! Ministar Mile Budak je slikovito objasnio svoj predlog rešenja:

jedan deo Srba je trebalo pobiti, drugi proterati u Srbiju, a treći prekrstiti!

Po nemačkim procenama aprila 1941. u NDH-a živelo je oko 6,275.000, a po hrvatskim procenama oko 6,439.000 stanovnika. Od ukupnog njihovog broja, po statističaru Zvonimiru Dugačkom, moglo je biti oko 33% ili 1,847.000 pravoslavnih Srba.2 A po procenama, pak, jedne komisije Svetog arhijerejskog sinoda SPC-a bilo ih je 2,403.998.

Rešavanje srpskog nacionalnog problema u NDH-a počelo je zakonskom odredbom po kojoj je nestalo srpskog naroda:

Srbi nisu više bili Srbi nego pravoslavci! Posle zabrane srpskog naroda, usledile su nove: prva zabrana odnosila se na srpsko pismo ćirilicu. Potom su zabranjeni srpski izrazi koji su se koristili u svakodnevnom govoru i jeziku, srpski praznici (prvi je zabranjen Vidovdan), Julijanski kalendar, pravoslavlje kao nastavni predmet, prikupljanje crkvenog prireza za srpske pravoslavne crkvene opštine, srpske konfesionalne narodne škole i zabavišta itd.

Školski fondovi koji su imali imena srpskih vladara i ostalih značajnijih istorijskih ličnosti morali su da prihvate nova, čisto hrvatska imena itd. Zabranjena je i upotreba imena srpska pravoslavna vera, a naređeno da se koristi grčko-istočna vjera, odnosno, nešto kasnije, u skladu sa zakonima o novom hrvatskom pravopisu, grčko-iztočna vjera.

Zabrana je opravdavana u naručenim tekstovima nekolicine profesora sa Zagrebačkog sveučilišta. Tako je Edo Lovrić objavio početkom septembra 1941. tekst u kojemu je pisao o ranijim nazivima pravoslavne vere, od kojih je u službenoj, vatikanskoj upotrebi samo bio korišćen izraz graeci ritus non uniti, što znači nesjedinjeni grčkog obreda.

Za Pravoslavnu Crkvu, pak, koristio se samo izraz ecclesia Graeci ritus non unitas, što znači nesjedinjena crkva grčkog obreda. Suština ovih latinskih termina izražena je rečju nesjedinjeni, što znači da ti vernici nisu, posredstvom unije, podređeni rimskom papi nego i dalje ostaju pod duhovnom upravom svojih patrijarha…………….

Izvod iz knjige Veljka Đ.Đurica: Josif (Cvijovic), mitropolit skopljanski, i Alojzije Stepinac, nadbiskup zagrebacki, prvosveštenici Srpske pravoslavne i Rimokatolicke Crkve1 i prekrštavanje 1941-1945. godine